Faaliyetlerimiz
SHP Koruma İzleme Notları
Sığınmacı Hakları Platformu (SHP), sığınmacıların ve göçmenlerin Türkiye'deki hukuki statülerini, can güvenliklerini ve temel haklara erişimlerini izlemiş ve bu kapsamda kapsamlı Koruma İzleme Notları oluşturmuştur.
Bu notlar, Platformun saha gözlemlerine, avukat başvurularına ve takip edilen kritik davalara dayanmaktadır:
1. Geri Gönderme Merkezleri (GGM) İzlemesi ve Hak İhlalleri
SHP'nin izleme notlarının önemli bir bölümünü Geri Gönderme Merkezlerindeki (GGM) keyfi uygulamalar ve sistematik hak ihlalleri oluşturmaktadır. Platform, bu merkezlerdeki koşulları "hapishane" benzeri bir yapıya dönüşmüş olarak nitelendirmiştir.
Tespit Edilen Kritik İhlaller:
• Kapasite Aşımı ve Kötü Muamele: GGM'lerdeki fiziksel koşulların kötü olduğu, 800 kişilik merkezlerde 2000 kişinin tutulduğu ve bu durumun intihar vakalarına yol açabildiği belgelenmiştir. İhlallere itiraz eden göçmenlerin "sessiz oda" veya "soğuk oda" gibi olumsuz koşullardaki odalara konulduğu iddiaları dile getirilmiştir.
• Hukuki ve İletişim Engelleri: GGM’lerde avukatlara erişim kısıtlanmış; avukat görüşmelerinin gizlilikten uzak ve tercüman desteği olmadan yapıldığı not edilmiştir. Kişilerin nerede olduğunun ailelerine veya avukatlarına bilgi verilmemesi, hukuki başvuru yollarını engellemektedir.
• Zorla Geri Dönüş Baskısı: Merkezlerde tutulan kişilere, yargılamaları devam etse dahi, baskı, kötü muamele ve işkence tehdidi altında "gönüllü geri dönüş" formu imzalatıldığı tespit edilmiştir.
• İdari Gözetim Mağduriyetleri: Hamile kadınların (A.K.) ve 2 yaşındaki refakatindeki çocukların GGM'lerde tutulması gibi insanlık dışı durumlar yaşanmıştır. Ayrıca, işitme ve konuşma engelli Suriyeli Rebal Muhammed'in Harran Barınma Merkezi'nde yaklaşık üç ay hukuka aykırı şekilde tutulması Platform tarafından takip edilmiştir,.
• İmza Yükümlülüğü: İdari gözetim alternatifi olan imza yükümlülüğünün haftada beşe çıkarılması ve kişilerin ailelerinden çok uzaktaki illerde imza atmak zorunda bırakılması, normal bir hayat sürmelerini imkânsız hale getirmiştir.
2. Geri Gönderme Yasağı (Non-Refoulement) ve Sınırdışı İzlemesi
Platform, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara ve geri gönderme yasağına (non-refoulement) aykırı olarak gerçekleştirilen sistematik zorla geri gönderme uygulamalarını izlemiştir.
• Suriye'nin Güvenli Olmaması: Suriye’de güvenlik, altyapı, sağlık ve eğitim sisteminin henüz kurulmadığı, çatışmaların devam ettiği ve dolayısıyla geri dönüş koşullarının olgunlaşmadığı uluslararası kriterler (gönüllülük, güvenlik, sürdürülebilirlik) temelinde sürekli raporlanmıştır.
• Hayati Risk Altında İadeler: İran'da idamla yargılanan Hüsameddin Ferzizade ve Mısır'a iade edilmesi halinde işkence görme riski olan Mısırlı tıp öğrencisi gibi vakalar, geri gönderme yasağının ihlal edildiği örnekler olarak kaydedilmiştir.
• Kayıp Olan Aktivistler: Türkmenistan'daki otoriter rejimin eleştirmenleri olan Türkmen aktivistler Abdulla Orusov ve Alisher Sakhadov'un, Anayasa Mahkemesi tedbir kararına rağmen GGM'den çıktıktan sonra kaybolduğu ve Türkmenistan'a gizlice iade edilmiş olabileceği yönündeki hayati endişeler sürekli gündemde tutulmuştur.
3. Aktivistlere Yönelik Gözaltı ve Sınırdışı İzlemesi
SHP, Platformun kurucu üyelerinden ve sözcülerinden olan Suriyeli aktivistlerin durumlarını yakından takip etmiştir:
• Taha Elgazi Vakası: Suriyeli hak savunucusu Taha Elgazi, 16 Mayıs 2025'te sivil giyimli kişilerce evinden "adres teyidi" gerekçesiyle alınmış ve eşiyle birlikte apar topar, herhangi bir resmi tebligat veya yargı kararı olmadan Suriye'ye sınır dışı edilmiştir,,. Elgazi, kendisine "provokatör eylemlere katılmak" gerekçesiyle G-207 idari tahdit kodu konulduğunu bildirmiştir,. Platform, bu uygulamanın mülteci hakları aktivizmi yapanlara gözdağı verme amaçlı olduğunu savunmuştur.
• Ahmed Katie Vakası: Suriyeli insan hakları aktivisti Ahmed Katie'den 27 Kasım 2023'ten beri haber alınamamıştır. Katie'nin kaybolmadan kısa süre önce emniyetten arandığını söyleyerek işyerinden çıktığı ve insan hakları çalışmalarını askıya aldığını beyan ettiği bilgileri, Platform tarafından şüpheli bir kayıp olarak izlenmiştir.
4. Nefret Suçları ve Şiddet Olaylarının Hukuki Takibi
SHP, sığınmacılara yönelik nefret saikiyle işlenen cinayet ve saldırı davalarını izleyerek, adli süreçlerin uluslararası hukuka ve insan haklarına uygun işlemesini sağlamaya çalışmıştır:
• Güzelbahçe Katliamı (İzmir): 2021’de üç Suriyeli işçinin yakılarak öldürüldüğü davanın takibini Platform üstlenmiştir. Dava sonucunda sanık 3 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası almasına rağmen, avukatların ısrarlı talebine rağmen mahkemenin kararında cinayetin nefret saikiyle işlendiği yönünde bir tespitin yer almaması eleştirilmiştir.
• Gina Mercimek Cinayeti (Kilis): 2023’te öldürülen 9 yaşındaki Suriyeli mülteci çocuğun davasına Platform üyeleri katılmış, sanıklardan birinin ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alması sağlanmıştır.
• Vezir Mohammed Nourtani Cinayeti (Zonguldak): Afganistanlı işçinin kaçak madende yaralandıktan sonra yakılarak öldürülmesi davasında Platform, savcılığın "iş kazası" mütalaasına karşı çıkarak, bunun "ırkçı bir iş cinayeti" olduğunu savunmuştur.
• Çocuklara Yönelik İşkence: Kilis'te 14 yaşındaki Suriyeli Ahmet'e yapılan işkence ve Esenyurt'ta 10 yaşındaki çocuğa yapılan işkence vakaları Platform tarafından izlenmiştir.
5. Deprem Bölgesi Koruma İzlemesi
Deprem sonrası bölgede yapılan saha ziyaretleri neticesinde, Suriyeli depremzedelerin ayrımcılık ve güvencesizlik altında kaldığı not edilmiştir. İzleme notlarında, enkaz altında kalan Suriyelilerin, kendilerini Arapça konuştukları için kurtarmayacakları endişesiyle ses veremedikleri trajik bir vaka yer almıştır. Ayrıca, deprem yardımlarına erişimde ayrımcılık ve seyahat kısıtlamaları gibi sorunlar gözlemlenmiştir.
--------------------------------------------------------------------------------
Özetle, SHP’nin "Koruma İzleme Notları", sığınmacıların haklarına yönelik tehditleri, özellikle geri gönderme merkezlerindeki kötü muamele ve zorla iadeleri, nefret suçlarının cezasız kalma eğilimini ve hukuki güvencesizliği detaylı olarak belgelemektedir. Bu izleme çalışmaları, Türkiye'nin göç yönetimini insan hakları ve hukukun üstünlüğü ilkeleri çerçevesinde yeniden yapılandırma çağrılarıyla sonuçlanmıştır.